Πριν λίγες ημέρες ο Πρόεδρος της ΟΙΕΛΕ προέβη σε δημόσια παρέμβαση για το κύμα εμπορευματοποίησης της εκπαίδευσης και για τους κινδύνους που προκύπτουν για την κοινωνία, για τη δημόσια Παιδεία και για την αύξηση των κοινωνικών και εκπαιδευτικών ανισοτήτων. Σήμερα η ΟΙΕΛΕ παρουσιάζει 12 προτάσεις, μέσα από την πολυετή εμπειρία της συνδικαλιστικής και ερευνητικής της δραστηριοποίησης στο πεδίο, για την ανάσχεση του φαινομένου της ακραίας εμπορευματοποίησης του χώρου της Παιδείας. Αυτό μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από τη νομοθέτηση ενός πλαισίου που δεν θα στοχεύει στην εξυπηρέτηση συμφερόντων, αλλά στην διαφύλαξη του δημόσιου αγαθού της Παιδείας και στην προστασία της ισονομίας, της διαφάνειας, της αξιοκρατίας και της ποιότητας στο χώρο της εκπαίδευσης. Ζητά, δε, συνάντηση με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας τις εκπαιδευτικές Ομοσπονδίες (ΔΟΕ-ΟΛΜΕ) και τους τομείς Παιδείας των κομμάτων για να συζητηθούν οι προτάσεις αυτές, αλλά και τα φλέγοντα ζητήματα του χώρου της ιδιωτικής εκπαίδευσης συνολικά.
Η διεθνής και η εγχώρια εμπειρία από την εποπτεία της πολιτείας στην ιδιωτική εκπαίδευση
Στις περισσότερες ευνομούμενες χώρες της Δύσης, υπάρχει ιδιωτικός τομέας εκπαίδευσης. Βρίσκεται, όμως, υπό στενή εποπτεία των κρατών με συνταγματικές ρήτρες (βλέπε τα συντάγματα της Γερμανίας και της Γαλλίας) και με πολύ αυστηρό πλαίσιο λειτουργίας. Ακόμη και οι δύο χώρες του δυτικού κόσμου με τα πιο απορρυθμισμένα συστήματα (Βρετανία, ΗΠΑ) προβλέπουν ιδιαίτερα αυστηρές προδιαγραφές ελέγχου των ιδιωτικών μονάδων εκπαίδευσης και των όρων εργασίας των εκπαιδευτικών, ώστε να διαφυλάσσεται στοιχειωδώς το εκπαιδευτικό αγαθό.
Για παράδειγμα, στη Βρετανία υπάρχει ανεξάρτητη αρχή που ελέγχει αυστηρότατα ιδιωτικά σχολεία με 50 περίπου ιδιωτικά σχολεία να βάζουν λουκέτο κάθε χρόνο λόγω κακών επιδόσεων ή χρεών (πρόσφατα ένα από τα μεγαλύτερα ιδιωτικά της χώρας, το Alton School, έκλεισε λόγω οικονομικών ατασθαλιών – κάτι που είναι σχεδόν απίθανο στην Ελλάδα της διαπλοκής). Για τους εκπαιδευτικούς που απολύονται υπάρχει ένα εκπαιδευτικό «δικαστήριο» (educational tribunal) όπου ο εκπαιδευτικός μαζί με το σωματείο του προσφεύγουν εντός λίγων ημερών από την ημερομηνία απόλυσης, αν θεωρούν ότι η καταγγελία της σύμβασης ήταν άδικη ή εκδικητική.
Ομοίως, στις ΗΠΑ κατ΄εφαρμογήν του εμβληματικού Civil Rights Act του 1964 (έμπνευσης J.F. Kennedy) «οι δάσκαλοι ιδιωτικών σχολείων μπορούν επίσης να απολαμβάνουν δικαιώματα στις συμβάσεις τους, συμπεριλαμβανομένης της αδυναμίας ενός ιδιωτικού σχολείου να απολύσει τον δάσκαλο χωρίς αιτία, ειδοποίηση ή ακρόαση». Θα πρέπει εδώ να θυμίσουμε τη θεμελιώδη απόφαση του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRC) του ΟΗΕ της 29ης Ιουνίου 2015, που καλεί επειγόντως τα κράτη-μέλη του να προβούν σε άμεσες νομοθετικές ενέργειες εποπτείας και ρύθμισης της ιδιωτικής εκπαίδευσης, ώστε να καταπολεμηθούν οι καταστροφικές συνέπειες της χωρίς όριο ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης του εκπαιδευτικού αγαθού. Πιο συγκεκριμένα, η απόφαση μεταξύ άλλων αναφέρει τα ακόλουθα:
«Το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων:
- (…)
- καλεί όλα τα Κράτη να δώσουν πλήρη ισχύ στο δικαίωμα στην εκπαίδευση μέσω, μεταξύ άλλων, της συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις που έχουν να σέβονται, να προστατεύουν και να εκπληρώνουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση με κάθε πρόσφορο μέσο, συμπεριλαμβανομένης της λήψης μέτρων, όπως:
(…)
(δ) Η εποπτεία των ιδιωτικών φορέων παροχής εκπαίδευσης και η απόδοση ευθυνών σε εκείνους των οποίων οι πρακτικές έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην άσκηση του δικαιώματος στην εκπαίδευση μέσω, μεταξύ άλλων, της εμπλοκής των υφιστάμενων εθνικών μηχανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, των βουλευτών και της κοινωνίας των πολιτών»
Το τι συμβαίνει στην Ελλάδα, το γνωρίζουμε. Ο Νόμος 4713/2020 (επί Υπουργίας Κεραμέως) έχει αφαιρέσει σχεδόν την ουσιαστική εποπτεία της πολιτείας από την ιδιωτική εκπαίδευση, κάποιες Διευθύνσεις Εκπαίδευσης είτε από φόβο είτε λόγω μικροδιαπλοκής δεν ελέγχουν τα σχολεία, πολλά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια αν και με χρέη λειτουργούν κανονικά νοθεύοντας τον ανταγωνισμό, οι εκπαιδευτικοί είναι απολύτως ανοχύρωτοι και ευάλωτοι, υποχρεωμένοι να εργάζονται πολύ περισσότερο από το νόμιμο χωρίς αμοιβή ή να αλλοιώνουν εξετάσεις, βαθμούς κ.λπ. Ένα χάος ασυδοσίας και ανομίας παρά το γεγονός ότι τα ιδιωτικά σχολεία εποπτεύονται από δύο Υπουργεία!
Με λίγα λόγια, η εποπτεία στην ιδιωτική εκπαίδευση με το παρόν πλαίσιο είναι απλώς τυπική κι όχι ουσιαστική, με αποτέλεσμα ο χώρος της Παιδείας να είναι ανυπεράσπιστος απέναντι σε πρακτικές ακραίας εμπορευματοποίησης, αλλοίωσης του δημόσιου αγαθού και αποκλεισμού μεγάλων κοινωνικών ομάδων από τη μόρφωση και την πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
Οι προτάσεις της ΟΙΕΛΕ και η πρόσκληση για διάλογο σε Υπουργείο Παιδείας, ΔΟΕ-ΟΛΜΕ και κόμματα
Η Ομοσπονδία μας έχει καταθέσει προτάσεις εξορθολογισμού του πλαισίου. Επανερχόμαστε σήμερα και καταθέτουμε στο δημόσιο διάλογο 12 προτάσεις που θα επιτρέψουν την ομαλή και νόμιμη λειτουργία της ιδιωτικής εκπαίδευσης και θα διασφαλίζουν την ισονομία και την αξιοκρατία για κάθε παιδί, ανεξαρτήτως του σχολείου που φοιτά και της κοινωνικής και οικονομικής του προέλευσης. Με βάση τις προτάσεις αυτές ζητούμε συνάντηση με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, τις εκπαιδευτικές Ομοσπονδίες και τους Τομείς Παιδείας των κομμάτων.
- Ψήφιση ενός νέου, συνολικού νόμου για την ιδιωτική εκπαίδευση μετά από πλατύ διάλογο με όλους τους φορείς, λόγω των δυσμενέστατων επιπτώσεων που έχει προκαλέσει ο Νόμος Κεραμέως (γιγάντωση της ασυδοσίας, φυγή άνω του 35% των εκπαιδευτικών από την ιδιωτική εκπαίδευση).
- Αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος κατ’ αντιστοιχία του γαλλικού και του γερμανικού Συντάγματος και κατ’ επιταγήν της απόφασης του ΟΗΕ για την αυστηρότερη και αποτελεσματικότερη εποπτεία του χώρου της ιδιωτικής εκπαίδευσης
- Ισχυροποίηση του πλαισίου αδειοδότησης των ιδιωτικών σχολείων με ετήσιο έλεγχο της φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας των ιδιοκτητών τους.
- Υποχρέωση του νόμιμου εκπροσώπου των σχολείων να είναι εκπαιδευτικός.
- Εκσυγχρονισμός του παρωχημένου (και ιδιαίτερα επιεικούς) πειθαρχικού πλαισίου του νόμου 682/77.
- Ενίσχυση των πειθαρχικών επιτροπών του Υπουργείου Παιδείας και στατιστικός έλεγχος των αποφάσεων (στη συντριπτική πλειονότητα οι υποθέσεις παραγράφονται, ή αν εκδικαστούν, οι ποινές για τους παρανομήσαντες ιδιοκτήτες είναι προκλητικά επιεικείς για βαρύτατα αδικήματα).
- Έλεγχος των ιδιωτικών σχολείων από μεικτές επιτροπές των Υπουργείων Παιδείας και Εργασίας και από ανεξάρτητους, εκπαιδευμένους ελεγκτές.
- Εφαρμογή του πόθεν έσχες σε δημόσιους λειτουργούς επιφορτισμένους με τον έλεγχο των ιδιωτικών σχολείων.
- Δημοσιοποίηση των ελέγχων των ιδιωτικών σχολείων από τις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης (όπως συμβαίνει με τα reports του Ofsted στη Βρετανία, για παράδειγμα), ώστε να υπάρχουν οι συγκρίσεις με τις καταγγελίες που κατατίθενται στην ΟΙΕΛΕ και σε άλλους εποπτικούς φορείς. Να σημειώσουμε εδώ πως, δυστυχώς, όπως μας πληροφορούν εκπαιδευτικοί και στελέχη σχολείων έλεγχοι κάποιων Διευθύνσεων Εκπαίδευσης είναι προειδοποιημένοι.
- Δημοσιοποίηση διοριστηρίων και μισθοδοτικών καταστάσεων για να διαπιστώνεται, αν οι Διευθύνσεις Εκπαίδευσης κάνουν σωστά τη δουλειά τους, αν τηρείται το ωρολόγιο πρόγραμμα, αν δηλώνονται όλα τα τμήματα, αν πληρώνονται κανονικά οι εκπαιδευτικοί κ.λπ.
- Εξορθολογισμός του πλαισίου των απολύσεων με βάση τις προτάσεις της ΟΙΕΛΕ για να αποφεύγονται φαινόμενα αλλοίωσης του εκπαιδευτικού αγαθού, για να προλαμβάνεται η ακραία εργασιακή εκμετάλλευση και για να συγκρατούνται καταχρηστικές πρακτικές που γεννούν εκφυλιστικές καταστάσεις στο χώρο των ιδιωτικών σχολείων και προκαλούν την ευρύτερη αγανάκτηση του εκπαιδευτικού κόσμου.
- Υιοθέτηση των προτάσεων 45 Εργατικών Κέντρων όλης της χώρας και της ΟΙΕΛΕ για κατάργηση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής και έλεγχο των ενδοσχολικών εξετάσεων των ιδιωτικών σχολείων υπό δημόσιο έλεγχο.
