«Τις ημέρες εκείνες έκαναν σύναξη μυστική τα παιδιά και λάβανε την απόφαση, επειδή τα κακά μαντάτα πλήθαιναν στην πρωτεύουσα, να βγουν έξω σε δρόμους και πλατείες με το μόνο πράγμα που τους είχε απομείνει: μια παλάμη τόπο κάτω από τ’ ανοιχτό πουκάμισο, με τις μαύρες τρίχες και το σταυρουδάκι του ήλιου. Όπου είχε κράτος κι εξουσία η Άνοιξη».
Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί, Τα Πάθη, Η Μεγάλη Έξοδος
Σαράντα επτά χρόνια έχουν περάσει και όμως η κραυγή του εκφωνητή του Πολυτεχνείου, Δημήτρη Παπαχρήστου, έχει χαραχτεί ανεξίτηλα στη μνήμη όλων μας. Αυτών που είδαν και έζησαν από κοντά τα γεγονότα, αυτών που άκουσαν γι’ αυτά λίγα χρόνια αργότερα, όταν ακόμα οι μνήμες ήταν πολύ νωπές και ο εορτασμός της επετείου δεν είχε ξεθωριάσει:
«Αδέρφια μας στρατιώτες, αδέρφια μας στρατιώτες. Είμαστε άοπλοι, είμαστε άοπλοι, είμαστε άοπλοι. Μην αφήσετε να χυθεί ελληνικό αίμα» και ξανά στον αέρα η ίδια φωνή «Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελεύθερων αγωνιζομένων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζομένων Ελλήνων» και ξανά και ξανά σαν κραυγή ο εθνικός ύμνος, λες κι έβγαινε από τα έγκατα της γης, η κραυγή αυτών που τους είπαν αναρχικούς και προβοκάτορες, που τους είπαν εχθρούς του έθνους, των νέων «με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες».
Το πρωί του Σαββάτου εκείνου του Νοέμβρη, στο κέντρο της Αθήνας και στους δρόμους γύρω από το Πολυτεχνείο κυριαρχεί μια εικόνα καταστροφής. Για μια ακόμη φορά οι Έλληνες φοιτητές, οι νέοι, οι εργάτες, κατόρθωσαν να κερδίσουν την ελευθερία τους με το ίδιο τους το αίμα, όπως και σε άλλους αγώνες του κατά το παρελθόν, για να κλείσει μια ακόμη τραγική σελίδα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Από τότε έχουν περάσει ακριβώς σαράντα επτά χρόνια. Τελικά, τι σηματοδοτεί η εξέγερση του Πολυτεχνείου τόσα χρόνια μετά; Τι σημασία μπορεί να έχει για τις σημερινές γενιές των νέων ανθρώπων, της μαθητικής και φοιτητικής νεολαίας;
Αυτό που κρατά το έπος του Πολυτεχνείου διαχρονικά ζωντανό και δεν το αφήνει να μετατραπεί σε μουσειακό είδος είναι ακριβώς το γεγονός ότι, στη μνήμη της κοινωνίας μας τα γεγονότα του Πολυτεχνείου του 1973 έχουν καταγραφεί βαθιά ως η κορυφαία πράξη ελευθερίας και ονείρου μιας καινούριας ζωής σε όλη τη μεταπολεμική μας ιστορία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η πράξη αυτή αποδόθηκε με τη λέξη ΕΞΕΓΕΡΣΗ, όχι επανάσταση αλλά εξέγερση.
Σε σύγκριση με τις άλλες εθνικές επετείους, η επέτειος του Πολυτεχνείου είναι μια κατεξοχήν εορτή της της ενεργής, δυναμικής και ελπιδοφόρας νεότητας. Αυτής που δε στέκεται αδρανής απέναντι σε οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης, βίας και καταστολής αλλά αντιστέκεται, προβάλλει τα ιδανικά της για να ανατρέψει το φασισμό και τον απολυταρχισμό σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τιμούμε και σήμερα τη θυσία των νέων ανθρώπων που τόλμησαν, δεν δείλιασαν απέναντι στον αυταρχισμό της Χούντας ούτε στην καταστολή των τανκς και των ελεύθερων σκοπευτών. Σήμερα περισσότερο από ποτέ η θυσία τους οδηγεί τη νέα γενιά μας ως παράδειγμα προς μίμηση τόσο για συλλογική τους δράση όσο και το θάρρος τους να σταθούν απέναντι σε όσα την απειλούν. Αποτελεί χρέος όλων μας να αντισταθούμε στο σβήσιμο του βαθιού ιστορικού ίχνους που άφησαν οι φοιτητές και ο λαός μας το Νοέμβριο του 1973. Είναι η μοναδική επέτειος που ανήκει εξ ολοκλήρου στα παιδιά μας, στο μέλλον της πατρίδας μας. Και είναι ιερή αποστολή των εκπαιδευτικών σε όλα τα σχολεία να μεταλαμπαδεύσουν το μήνυμα του Πολυτεχνείου στους μαθητές τους, ερμηνεύοντας τη σημασία του στη σύγχρονη ζοφερή συγκυρία.
Ευθύνη δική μας να διδάξουμε αλλά και βιώσουμε με τους μαθητές μας αυτή τη δημοκρατία που στη βαθύτερη ουσία της δεν είναι καθεστώς αλλά συνεχής παιδευτική διαδικασία. Ευθύνη όλων μας να διατηρούμε πάντα αναμμένη τη φλόγα της δημιουργικής αμφισβήτησης, την προσήλωσή σας στη δημοκρατία, τις αξίες της συλλογικότητας και της συνεργασίας. Όπως έγραφε ο ποιητής Μιχάλης Κατσαρός «αντισταθείτε, και σε μένα ακόμα που σας ιστορώ. Έτσι μπορούμε να περάσουμε βέβαιοι προς την ελευθερία».
