Παραθέτουμε την τοποθέτηση του Γ.Γ. του ΔΣ της ΟΙΕΛΕ Γ. Χριστόπουλου στην ημερίδα της Π.Ε.Σ.Σ. με θέμα Νέες Δομές Υποστήριξης του Εκπαιδευτικού Έργου. Ο Θεσμός του Σχολικού Συμβούλου“:
Κύριε Πρόεδρε,
Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,
Αγαπητοί συνάδελφοι.
Συχνά, μέσα στον καταιγιστικό ρυθμό της καθημερινότητας, επικεντρωνόμαστε στο επίκαιρο και ξεχνούμε τη μεγάλη εικόνα. Η συζήτηση που έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα για το θεσμό του σχολικού συμβούλου και το ρόλο του δείχνει πολλές φορές να αγνοεί την ιστορική πραγματικότητα. Και δυστυχώς, στην παρούσα χρονική περίοδο, όπου επανέρχονται φωνές που ζητούν περισσότερο αυταρχισμό και λιγότερη δημόσια εκπαίδευση, αμφισβητούνται κατακτήσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας και της ελληνικής κοινωνίας.
Δεν πρέπει να ξεχνούμε, φίλες και φίλοι, ότι ο θεσμός του σχολικού συμβούλου που καθιερώθηκε με το Ν.1304/82 ήταν μια μεγάλη μεταρρυθμιστική αλλαγή στην ελληνική εκπαιδευτική πολιτική. Αντικατέστησε τον επιθεωρητισμό που αποτελούσε έκφραση μιας πολυετούς αυταρχικής εκπαιδευτικής και κοινωνικής πολιτικής η οποία δεν στόχευε μόνο στην τιμωρητική αξιολόγησή του εκπαιδευτικού, αλλά κυρίως στον πολιτικό και ιδεολογικό του φρονηματισμό. Η μεταρρύθμιση αυτή αποτέλεσε την έκφραση μιας βαθιάς θεσμικής, εκσυγχρονιστικής τομής στο εκπαιδευτικό σύστημα την οποία ζητούσε ο ακαδημαϊκός κόσμος, ο κόσμος της εκπαίδευσης και η ελληνική κοινωνία που διψούσαν για μια αλλαγή στο μέχρι τότε απαρχαιωμένο, συντηρητικό και αυταρχικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Παρά το γεγονός ότι η αντικατάσταση του Επιθεωρητή από το σχολικό σύμβουλο χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από την πλειονότητα των εκπαιδευτικών, οφείλουμε να πούμε πως ο ρόλος του «υπονομεύτηκε» εξαρχής, πιθανότατα και κάτω από την πίεση να ξηλωθεί πλήρως το προηγούμενο καθεστώς. Από τον Επιθεωρητή – τύραννο που είχε συγκεντρωμένη στο πρόσωπό του τη διοικητική και την εποπτική εξουσία επί των εκπαιδευτικών ελέγχοντας όχι μόνο την ενδοσχολική, αλλά και την εξωσχολική τους δραστηριότητα και παίζοντας ενεργό ρόλο ακόμη και στην πολιτική ζωή της χώρας, ιδίως στην επαρχία, πήγαμε στο Σχολικό Σύμβουλο με αποκλειστικά επιστημονικό παιδαγωγικό ρόλο, του οποίου όμως τα καθήκοντα περιγράφονταν πάντοτε με ασάφεια.
Μ’ αυτό τον τρόπο ένας θεσμός που ξεκίνησε φιλόδοξα αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες στην 35ετή πορεία του και κατέληξε να διατηρεί έναν απλό διαμεσολαβητικό ρόλο στο εκπαιδευτικό σύστημα. Πολλοί θεωρούν το σχολικό σύμβουλο έναν «προνομιούχο» που κινείται μεταξύ της εκάστοτε εξουσίας που διαμορφώνει και σχεδιάζει την εκπαιδευτική πολιτική και των μάχιμων εκπαιδευτικών. Είναι όμως έτσι; Όπως παρατηρούν πολλοί μελετητές στο χώρο της εκπαίδευσης, χαρακτηριστικά αναφέρω τη Ζαμπέτα, οι πολιτικές εναλλαγές και οι μεταρρυθμίσεις επί μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση τις τελευταίες δεκαετίες οδήγησαν σε σύγχυση επί των αρμοδιοτήτων τους.
Σήμερα, όμως, έχουμε φτάσει σε μια κρίσιμη συγκυρία. Η περίοδος της κρίσης έχει επιταχύνει εξελίξεις που λογικά θα έπαιρνε δεκαετίες για να συντελεστούν στην εκπαίδευση. Όπως συνέβη και σε άλλες περιοχές του πλανήτη που βρέθηκαν αντιμέτωπες με την οικονομική καταστροφή, έτσι και στην Ελλάδα επιχειρείται να εφαρμοστεί το σχέδιο Φρήντμαν που προβλέπει τη θεμελίωση του σχολείου της αγοράς.
Ένα τέτοιο σχέδιο έχει ως βασικούς πυλώνες:
Τη σταδιακή κατάργηση του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος
Την αντικατάστασή του από ένα μικτό σύστημα που θα συγκροτείται από τα δήθεν αυτόνομα σχολεία υπό την εποπτεία της τοπικής αυτοδιοίκησης/της εκκλησίας/των ΜΚΟ και των ελεύθερων, ιδιωτικών σχολείων με τη συμμετοχή hedge και private equity funds
Την πλήρη απόσυρση του Υπουργείου Παιδείας από το χώρο της εκπαίδευσης και τη λειτουργία του κατακερματισμένου εκπαιδευτικού συστήματος με όρους αγοράς
Η Ομοσπονδία μας, συμμετέχοντας σε διεθνή εκπαιδευτικά και συνδικαλιστικά fora, έχει σημαντική εμπειρία από τη λειτουργία των free/independent/charter schools. Έχει συνομιλήσει με κρατικούς αξιωματούχους χωρών και εκπαιδευτικούς, κυρίως της Ανατολικής Ευρώπης, όπου τέτοια πειράματα εφαρμόζονται.
Δεν θα μιλήσουμε για την τεράστια βλάβη που υφίσταται το δημόσιο αγαθό της εκπαίδευσης και τη γιγάντωση των ανισοτήτων. Δεν θα μιλήσουμε για τη διάλυση των εργασιακών δικαιωμάτων όλων των λειτουργών της εκπαίδευσης, δημόσιων και ιδιωτικών. Αυτή είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση. Ωστόσο, η εφαρμογή ενός εκπαιδευτικού συστήματος με όρους αγοράς, με την εισαγωγή των vouchers, την κατάργηση της κρατικής εποπτείας στα σχολεία θα έχει βαθύτατη επίδραση στον τρόπο οργάνωσης και διοίκησης της εκπαίδευσης, στον τρόπο πιστοποίησης της ποιότητας του εκπαιδευτικού συστήματος και, φυσικά, στην επιλογή των Αναλυτικών Προγραμμάτων και των σχολικών εγχειριδίων.
Σήμερα, λοιπόν, οι φωνές αυτές που συμμαχούν για την εισαγωγή ενός τέτοιου συστήματος επιδιώκουν την πλήρη εξαφάνιση του θεσμού του σχολικού συμβούλου και την αντικατάστασή του από τον manager/εξωτερικό αξιολογητή που ενδεχομένως να μην είναι καν εκπαιδευτικός, αλλά ένας απλός τεχνοκράτης.
Από την άλλη πλευρά, βέβαια, οι ραγδαίες επιστημονικές εξελίξεις και οι σύγχρονες απαιτήσεις καλούν για την επείγουσα αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που οι επιστημονικοί φορείς και τα συνδικάτα της εκπαίδευσης δεν μπορούν να αγνοήσουν. Το θέμα είναι όμως πώς και με ποιο τρόπο θα γίνει αυτή η ποιοτική αναβάθμιση. Μέσω μιας συνολικής, γενναίας μεταρρύθμισης του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος που θα προκύψει μέσα από ένα πλατύ δημόσιο διάλογο προς όφελος της κοινωνίας, ή μέσω της βίαιης μετατροπής του σχολείου σε οίκο εμπορίου και της γνώσης σε καταναλωτικό προϊόν, όπου πρόσβαση θα έχουν μόνο οι γόνοι της ελίτ;
Εμείς δίνουμε και θα εξακολουθούμε να δίνουμε τη μάχη για να επικρατήσει η πρώτη λύση. Ωστόσο, μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο ο ρόλος του σχολικού συμβούλου αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
Η άποψή μας είναι πως με τα σημερινά δεδομένα και με το σχέδιο που προτείνεται από το Υπουργείο Παιδείας ο θεσμός δεν έχει νόημα ύπαρξης. Είμαστε ολοκληρωτικά αντίθετοι με την κατάργησή του θεσμού και με την αντικατάστασή του από ένα θεσμό επιβολής διοικητικών μέτρων. Μια τέτοια εξέλιξη θα ανοίγει την πόρτα στον αυταρχισμό και στο κίνημα του νεοεπιθεωρητισμού που φουντώνει στη χώρα. Όπως τόνισα στην αρχή της ομιλίας μου, είμαστε υποχρεωμένοι σε τέτοιες κρίσιμες περιόδους να βλέπουμε τη συνολική εικόνα. Σήμερα ο κίνδυνος για την επιστροφή στην προ 1982 εποχή, και ίσως με ακόμη πιο βίαια χαρακτηριστικά, είναι πιο φανερός από ποτέ.
Τι θα πρέπει να γίνει. Η άποψη της Ομοσπονδίας μας είναι πως θα πρέπει ο σχολικός σύμβουλος να αναβαθμιστεί, να καθοριστούν πλήρως οι αρμοδιότητές του με την αποφασιστική ενίσχυση του παιδαγωγικού-καθοδηγητικού τους ρόλου. Ο νέος σχολικός σύμβουλος μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το μοχλό εκσυγχρονισμού του εκπαιδευτικού συστήματος και παράλληλα να είναι καθοριστικός παράγοντας για την προστασία του δημόσιου αγαθού της Παιδείας από τις επιδιώξεις όσων ονειρεύονται τη θεμελίωση ενός αυταρχικού σχολείου της αγοράς.
Αναφέροντας την προστασία του δημόσιου αγαθού, επιτρέψτε μου να μιλήσω σύντομα για το ρόλο του σχολικού συμβούλου στην ιδιωτική εκπαίδευση. Είμαι βέβαιος πως και εσείς αναγνωρίζετε τον ισότιμο ρόλο των ιδιωτικών εκπαιδευτικών λειτουργών στο ενιαίο εκπαιδευτικό σύστημα. Άλλωστε, τα προηγούμενα χρόνια στις τάξεις σας βρέθηκαν συνάδελφοί μας από την ιδιωτική εκπαίδευση.
Ο εποπτικός ρόλος του σχολικού συμβούλου στην ιδιωτική εκπαίδευση είναι κομβικός. Όχι μόνο για τις όποιες καθοδηγητικές του αρμοδιότητες, αλλά κυρίως γιατί αποτελεί βασικό εποπτικό φορέα σε ένα πολύ δύσκολο χώρο, όπου καθημερινά και βάναυσα καταστρατηγείται η νομιμότητα. Σε ένα χώρο όπου συχνά αλλοιώνονται ωρολόγια προγράμματα, όπου νοθεύονται βαθμολογίες και ενδοσχολικές διαδικασίες. Η συνολική αυτή αλλοίωση του δημόσιου αγαθού έχει ως κύριο αποτέλεσμα την καταστρατήγηση της ισονομίας ανάμεσα σε μαθητές που φοιτούν σε ιδιωτικά σχολεία που παρανομούν και στους μαθητές που φοιτούν στα ιδιωτικά σχολεία που τηρούν τη νομιμότητα και στα δημόσια σχολεία. Κυρίως όμως στους μαθητές αυτούς που προέρχονται από τις τάξεις των μη προνομιούχων, των φτωχών, των άνεργων που δεν θα μπορέσουν ποτέ να ανταγωνιστούν τη δύναμη του χρήματος και που είναι καταδικασμένοι στη μοίρα του πληβείου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με το Ν. 4472/2017, όπου για πρώτη φορά εισάγεται η έννοια της παιδαγωγικής ανεπάρκειας και της επαγγελματικής ασυνέπειας, καθώς και της τιμωρητικής αξιολόγησης στην ιδιωτική εκπαίδευση, ο σχολικός σύμβουλος αποτελεί τη μοναδική ασπίδα νομιμότητας απέναντι στην εκδικητικότητα του σχολάρχη-Διευθυντή.
Η μεγάλη πλειονότητα των σχολικών συμβούλων τηρεί το θεσμικό της ρόλο και περιφρουρεί τη νομιμότητα. Η συνεργασία μας με τον Πρόεδρο και τα μέλη του ΔΣ της ΠΕΣΣ είναι εξαιρετική και εποικοδομητική. Ωστόσο, είμαστε υποχρεωμένοι να επισημάνουμε πως οποιαδήποτε ανοχή σε ιδιωτικά σχολεία που διαχρονικά παρανομούν εκθρέφει την ασυδοσία και τις ανισότητες. Κυρίως, όμως, οπλίζει το χέρι αυτών που επιδιώκουν μανιωδώς την κατάργηση του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος και κάθε εποπτικού/συμβουλευτικού φορές της Πολιτείας. Εν ολίγοις, η ανοχή στην ανομία ορισμένων επιχειρηματιών της εκπαίδευσης στρέφεται και κατά του θεσμού του σχολικού συμβούλου.
Τελειώνοντας, θέλω να τονίσω πως ο κλάδος των ιδιωτικών εκπαιδευτικών θα στηρίξει με κάθε τρόπο την αναβάθμιση του θεσμού του σχολικού συμβούλου προς όφελος του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος, προς όφελος της κοινωνίας και των παιδιών μας. Καλούμε, με συναδελφική εμπιστοσύνη, όλους τους συναδέλφους σχολικούς συμβούλους να συστρατευτούν στο δικό μας αγώνα για την εξυγίανση της ιδιωτικής εκπαίδευσης και για τη νόμιμη λειτουργία της στο πλαίσιο του ενιαίου εκπαιδευτικού συστήματος. Η συμβολή σας είναι πολύτιμη και απαραίτητη για να μην προελάσουν οι ασύδοτες δυνάμεις της αγοράς στο χώρο της εκπαίδευσης, για να μην οξυνθούν περαιτέρω οι ανισότητες, για να μπορεί κάθε μαθητής, ανεξαρτήτως κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης, να απολαμβάνει το δημόσιο αγαθό της Παιδείας.
