Ένα από τα πλέον τακτικά ερωτήματα που υποβάλλουν οι συνάδελφοι στην ΟΙΕΛΕ αφορά στο ωράριο εργασίας τους. Στο ζήτημα του ωραρίου παρατηρείται ένα μεγάλο τμήμα των νομοθετικών παραβιάσεων εκ μέρους των εργοδοτών που με νομικά τερτίπια ή με την απειλή της απόλυσης υποχρεώνουν σε απλήρωτη υπερωριακή εργασία. Συχνά τα ωρολόγια προγράμματα που κατατίθενται είναι εικονικά, με τεράστια ευθύνη τόσο των εποπτικών αρχών όσο και των Διευθυντών των σχολικών μονάδων.
Το Προεδρείο της ΟΙΕΛΕ σε συνεργασία με τον νομικό μας σύμβουλο Γιώργο Μελισσάρη, προχωρήσαμε στην κατάρτιση ενός αναλυτικού οδηγού σε σχέση με το ωράριο και καλούμε τους συναδέλφους να απευθύνονται στην Ομοσπονδία για ερωτήσεις ή/και για καταγγελίες σχετικά με παραβιάσεις του νομοθετικού πλαισίου.
Εισαγωγικά
Τα ιδιωτικά σχολεία Γενικής Εκπαίδευσης δεν είναι μόνο των ιδίων τύπων ή βαθμίδων των δημοσίων σχολείων αλλά διαθέτουν και την ίδια οργάνωση με τα αντίστοιχα δημόσια σχολεία και, ως εκ τούτου εφαρμόζουν το εκάστοτε για εκείνα ισχύον ωρολόγιο και αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας (άρθρ. 4 παρ.1 Ν.682/1977, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 3 παρ.1 περ.1 του Ν. 4713/2020). Το όριο των ωρών διδασκαλίας των ιδιωτικών εκπαιδευτικών εβδομαδιαίως είναι το ίδιο με το εκάστοτε ισχύον για τους δημόσιους εκπαιδευτικούς (άρθρ. 13 παρ.7 και 14 παρ.13 Ν. 1566/1985).
Α. Εργασιακό ωράριο (30 ώρες την εβδομάδα/6 ώρες την ημέρα)
Το εργασιακό ωράριο των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ρυθμίζεται με την παρ. 8 του άρθρου 13 του ν. 1566/1985 (167 Α ́), όπως έχει τροποποιηθεί με την παρ. 2 του άρθρου 101 του ν. 4823/2021 (136 Α ́) και ισχύει και το άρθρ. 27 παρ.1 Ν. 682/1977. Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές, το εργασιακό ωράριο των ιδιωτικών εκπαιδευτικών ανέρχεται κατά μέγιστο όριο σε έξι (6) ώρες ημερησίως ή τριάντα (30) ώρες την εβδομάδα. Πέραν των ωρών διδασκαλίας ο ιδιωτικός εκπαιδευτικός υποχρεούται να παρέχει και άλλες υπηρεσίες που συνδέονται με το εκπαιδευτικό έργο οι οποίες ανατίθενται από τον Διευθυντή ή τον Προϊστάμενο της σχολικής μονάδας όπως η προετοιμασία του εποπτικού εκπαιδευτικού υλικού και των εργαστηριακών ασκήσεων, η διόρθωση εργασιών και διαγωνισμάτων, η καταχώριση ενημέρωση της αξιολόγησης των μαθητών, η συμμετοχή στην προετοιμασία και την πραγματοποίηση εορταστικών, αθλητικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων, ο προγραμματισμός και η αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου, η συνεργασία με εκπαιδευτικούς που διδάσκουν στο ίδιο τμήμα ή που διδάσκουν τα ίδια γνωστικά αντικείμενα, οι παιδαγωγικές συναντήσεις για την κατάρτιση ομαδικών ή εξατομικευμένων προγραμμάτων υποστήριξης συγκεκριμένων μαθητικών ομάδων ή μαθητών, η επίβλεψη σχολικών γευμάτων, η ενημέρωση των γονέων και κηδεμόνων, η τήρηση βιβλίων του σχολείου, η εκτέλεση διοικητικών εργασιών, η συμμετοχή σε συνεδριάσεις του συλλόγου διδασκόντων. Για την παροχή αυτών των υπηρεσιών ο εκπαιδευτικός παραμένει στο χώρο του σχολείου κατά τις ώρες και ημέρες λειτουργίας του και πάντως για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τα ανωτέρω όρια για τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται κατά πλήρες διδακτικό ωράριο και τις λιγότερες κατ’αναλογίαν ώρες για τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται με μειωμένο διδακτικό ωράριο.
Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι ο εκπαιδευτικός στον οποίον δεν έχουν ανατεθεί από τον Δ/ντή της σχολικής μονάδας πρόσθετα καθήκοντα, αποχωρεί από το σχολείο με την εξάντληση των ημερήσιων ωρών διδασκαλίας του.
Β. Διδακτικό ωράριο
Το ωράριο διδασκαλίας του ιδιωτικού εκπαιδευτικού αναγράφεται στην πράξη διορισμού του ιδιωτικού εκπαιδευτικού (διοριστήριο), το ίδιο δε ωράριο πρέπει να αναφέρεται και στη σύμβαση εργασίας η οποία κατατίθεται στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ, δηλ. να διακρίνεται με σαφήνεια το διδακτικό ωράριο από το εργασιακό και αντιστοιχεί, κατά κανόνα, στην πλήρη απασχόληση, με αναλογική εφαρμογή των διατάξεων που ισχύουν για τους εκπαιδευτικούς στα δημόσια σχολεία (Ν.Γεωργιάδου, «Εκπαιδευτικό Δίκαιο» σελ.249).
Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση – Νηπιαγωγεία
Το διδακτικό ωράριο των εκπαιδευτικών των Νηπιαγωγείων καθορίζεται με υπουργική απόφαση σύμφωνα με την παρ. 7 του άρθρου 12 του ν. 1566/1985 (167 Α ́), όπως προστέθηκε με την περ. β, της παρ. 5 του άρθρου 39 του ν. 4115/2013 (24 Α ́) και ισχύει. Κατ’ εξουσιοδότηση των προαναφερόμενων διατάξεων εκδόθηκε και ισχύει η αριθ. 127187/Ε1/1-8-2016 (ΦΕΚ 2524 Β ́/16-8- 2016) υπουργική απόφαση που ορίζει ότι καθορίζεται το εβδομαδιαίο υποχρεωτικό διδακτικό ωράριο των εκπαιδευτικών που υπηρετούν στα νηπιαγωγεία, κατά ανάλογο τρόπο με αυτό των δασκάλων, βάσει της οργανικότητας των νηπιαγωγείων, ως ακολούθως:
- Διευθυντές/ντριες 4/θέσιων και 5/θέσιων νηπιαγωγείων, ώρες 20.
- Διευθυντές/ντριες 6/θέσιων νηπιαγωγείων, ώρες 12.
- Εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε 1/θέσια, 2/θέσια και 3/θέσια νηπιαγωγεία,
ανεξάρτητα από το βαθμό και το χρόνο υπηρεσίας τους, ώρες 25.
- Εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε 4/θέσια και άνω νηπιαγωγεία:
Ι) ώρες 24, αν έχουν μέχρι 10 χρόνια υπηρεσίας,
- II) ώρες 23, αν έχουν από 10 μέχρι 15 χρόνια υπηρεσίας,
III) ώρες 22, αν έχουν από 15 μέχρι 20 χρόνια υπηρεσίας και
- IV) ώρες 21, αν έχουν πάνω από 20 χρόνια υπηρεσίας.
Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση – Δημοτικά Σχολεία
Το διδακτικό ωράριο των εκπαιδευτικών των Δημοτικών Σχολείων καθορίζεται με την περ. α, της παρ. 7 του άρθρου 13 του ν. 1566/1985 (167 Α ́), όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 1β του άρθρου 49 του ν. 4547/2018 (102 Α ́) και ισχύει, που ορίζει ότι:
α) Το εβδομαδιαίο υποχρεωτικό ωράριο διδασκαλίας των εκπαιδευτικών, που υπηρετούν στα δημοτικά σχολεία, ορίζεται ως εξής:
- I) Διευθυντές 4θέσιων και 5θέσιων δημοτικών σχολείων, ώρες 18.
- II) Διευθυντές 6θέσιων μέχρι και 9θέσιων δημοτικών σχολείων, ώρες 10.
ΙΙΙ) Διευθυντές 10θέσιων και 11θέσιων δημοτικών σχολείων, ώρες 8.
- IV) Διευθυντές 12θέσιων και πάνω δημοτικών σχολείων, ώρες 6.
- V) Εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε 1θέσια, 2θέσια και 3θέσια δημοτικά σχολεία, ανεξάρτητα από το βαθμό και το χρόνο υπηρεσίας τους, ώρες 25.
- VI) Εκπαιδευτικοί 4θέσιων και πάνω δημοτικών σχολείων: αν έχουν μέχρι 10 έτη υπηρεσίας, ώρες 24, αν έχουν από 10 μέχρι 15 έτη υπηρεσίας, ώρες 23, αν έχουν από 15 μέχρι 20 έτη υπηρεσίας, ώρες 22 και αν έχουν πάνω από 20 έτη υπηρεσίας, ώρες 21.
Το εβδομαδιαίο υποχρεωτικό ωράριο διδασκαλίας των εκπαιδευτικών που επιλέγονται ως υποδιευθυντές δημοτικών σχολείων μειώνεται κατά δύο (2) ώρες κατά τη διάρκεια της θητείας τους.
Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
Το διδακτικό ωράριο των εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης καθορίζεται με την παρ. 13 του άρθρου 14 του ν. 1566/1985 (167 Α ́), όπως αντικαταστάθηκε με την υποπαρ. Θ2, περ.2, του άρθρου πρώτου του ν. 4152/2013 (107 Α ́) και ισχύει, που ορίζει ότι:
- Οι ώρες εβδομαδιαίας διδασκαλίας και διεξαγωγής πρακτικών ασκήσεων από το εκπαιδευτικό προσωπικό της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ορίζονται από 1.9.2013 ως εξής:
α) διευθυντές γυμνασίων, λυκείων και επαγγελματικών σχολών ώρες 10 όταν λειτουργούν με τρία έως πέντε τμήματα τάξεων, ώρες 9 όταν λειτουργούν με έξι έως εννέα τμήματα τάξεων, ώρες 7 όταν λειτουργούν με δέκα έως δώδεκα τμήματα τάξεων και ώρες 5 όταν λειτουργούν με περισσότερα από δώδεκα τμήματα τάξεων. Για την εφαρμογή της διάταξης αυτής δεν υπολογίζεται ως τμήμα εκείνο που έχει αριθμό μαθητών μικρότερο από το μισό του προβλεπόμενου ανώτατου αριθμού.
β) Διευθυντές ΣΕΚ ώρες 10.
γ) Υποδιευθυντές γυμνασίων, λυκείων και επαγγελματικών σχολών και υπεύθυνων τομέων ΣΕΚ ώρες 16.
δ) Υπεύθυνοι εργαστηρίων ώρες 20.
ε) Εκπαιδευτικό προσωπικό όλων των κλάδων της κατηγορίας ΠΕ ώρες 23 αν έχουν έως έξι έτη υπηρεσίας, ώρες 21 αν έχουν από έξι μέχρι δώδεκα έτη υπηρεσίας, ώρες 20 αν έχουν πάνω από δώδεκα έτη υπηρεσίας (και ώρες 18 αν έχουν πάνω από 20 έτη υπηρεσίας).
στ) Εκπαιδευτικοί εργαστηρίων του κλάδου ΤΕ01 ώρες 24 εάν έχουν έως επτά έτη υπηρεσίας, ώρες 21 εάν έχουν επτά μέχρι δεκατρία έτη υπηρεσίας και ώρες 20 εάν έχουν πάνω από δεκατρία έτη υπηρεσίας.
ζ) Αρχιτεχνίτες του κλάδου ΔΕ01 ώρες 28.
η) Τεχνίτες του κλάδου ΔΕ01 ώρες 30.
Διευρυμένο ωρολόγιο πρόγραμμα διδασκαλίας
Στα ιδιωτικά σχολεία αναγνωρίζεται τόσο η ευχέρεια αναδιάρθρωσης επί του ισχύοντος Εβδομαδιαίου Ωρολογίου Προγράμματος Διδασκαλίας, όσο και η δυνατότητα για την από μέρους τους παροχή και επιπρόσθετων-πέραν του ωρολογίου προγράμματος-εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων (ενισχυτική διδασκαλία, πρόσθετη διδακτική στήριξη, ενίσχυση της γλωσσομάθειας, καθώς και διδασκαλία επιπλέον γνωστικών αντικειμένων). Η παροχή των πρόσθετων εκπαιδευτικών υπηρεσιών στο πλαίσιο του Διευρυμένου Ωρολόγιου Προγράμματος Διδασκαλίας επιτρέπεται υπό τις εξής προϋποθέσεις: α) να μην υπερβαίνει τις σαράντα (40) ώρες-συμπεριλαμβανομένων και των ωρών του υποχρεωτικού ωρολογίου προγράμματος- για την οιαδήποτε τάξη εκάστης σχολικής βαθμίδας του σχολείου, β) να αφορά σε όλους τους μαθητές της τάξης ή των τάξεων για τις οποίες υλοποιούνται, γ) να υπολογίζονται οι ώρες απασχόλησης των εκπαιδευτικών στις δραστηριότητες του διευρυμένου προγράμματος ως ώες κανονικής εβδομαδιαίας διδασκαλίας. Μ’άλλα λόγια οι ώρες των πρόσθετων υπηρεσιών στο πλαίσιο Διευρυμένου Ωρολογίου Προγράμματος Διδασκαλίας πρέπει να εγγράφονται στο διοριστήριο του εκπαιδευτικού (Ν.Γεωργιάδου, ο.π., σελ. 251). Στις πρόσθετες υπηρεσίες του υποχρεωτικού διευρυμένου ωρολογίου προγράμματος απασχολούνται κατά προτεραιότητα οι υπάρχοντες εκπαιδευτικοί του σχολείου στα γνωστικά αντικείμενα της ειδικότητάς τους και μόνο σε περίπτωση εξαντλήσεως του νομίμου ωραρίου τους είναι δυνατή είτε η ανάθεση υπερωριακής διδασκαλίας σε εκπαιδευτικούς εντός της σχολικής μονάδας είτε η ανάθεση σε εκπαιδευτικούς εκτός σχολικής μονάδας με ωριαία αντιμισθία. Το γεγονός ότι ο Ν. 4713/2020 κατήργησε τη διάταξη του άρθρ. 56 παρ. 6 Ν. 4472/2017, με την οποία οριζόταν ρητά ότι στις πρόσθετες εκπαιδευτικές υπηρεσίες πέραν του ωρολογίου προγράμματος απασχολούνταν κατά προτεραιότητα εκπαιδευτικοί της σχολικής μονάδας για συμπλήρωση των ωρών του διοριστηρίου τους, ή ουδόλως μεταβάλει την ανωτέρω ρύθμιση του άρθρ. 15 περ.18 Ν. 1566/1985, σχετικά με την κατά προτεραιότητα απασχόληση των υπαρχόντων εκπαιδευτικών για την κάλυψη των ωρών του διευρυμένου ωραρίου, μέχρι την εξάντληση του νομίμου ωραρίου τους. Και τούτο διότι: α) ο Ν. 682/1977 σαφώς εντάσσει τις πρόσθετες εκπαιδευτικές υπηρεσίες του διευρυμένου ωρολογίου προγράμματος στο Εβδομαδιαίο Υποχρεωτικό Ωρολόγιο Πρόγραμμα Διδασκαλίας, ορίζοντας μάλιστα ότι οι ώρες απασχόλησης των εκπαιδευτικών της μονάδας στο διευρυμένο πρόγραμμα περιλαμβάνονται στο διοριστήριο ως ώρες κανονικής εβδομαδιαίας διδασκαλίας, β) η Αιτιολογική Έκθεση του Ν. 4713/2020, επί του άρθρ. 3, αναφέρει ότι : «Περαιτέρω, καθ’ όλη τη διάρκεια του διευρυμένου προγράμματος, οι ώρες απασχόλησης των εκπαιδευτικών της ιδιωτικής σχολικής μονάδας στις πρόσθετες εκπαιδευτικές υπηρεσίες, εφόσον τους ανατεθούν, υπολογίζονται ως ώρες κανονικής εβδομαδιαίας διδασκαλίας, δηλαδή αποτελούν ώρες ‘διοριστηρίου’», γ) την εξομοίωση υποχρεωτικού-διευρυμένου ωραρίου δέχεται και το άρθρ. 27 παρ.4 Ν.682/1977, όπως ισχύει («Οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί, εφόσον δεν συμπληρώνουν το ωράριο του διοριστηρίου τους με βάση το υποχρεωτικό ή το διευρυμένο ωρολόγιο πρόγραμμα της σχολικής μονάδας στην οποία εργάζονται, απασχολούνται λιγότερες ώρες από αυτές του διοριστηρίου τους, με ανάλογη μείωση των αποδοχών τους»), ανεξάρτητα αν στην περίπτωση αυτή ενυπάρχει ο κίνδυνος μονομερούς βλαπτικής μεταβολής, όπως θα αναφέρουμε παρακάτω (βλ. Ν.Γεωργιάδου-Α.Καπρούλια «Παροχή πρόσθετων υπηρεσιών στα ιδιωτικά σχολεία (μετά από τον Ν. 4713/2020)» ΔΕΝ 2020,1473).
Πρόσθετες υπηρεσίες πέραν του υποχρεωτικού και του διευρυμένου Ε.Ω.Π.Δ.
Μετά το πέρας του ωρολογίου προγράμματος, υποχρεωτικού ή διευρυμένου, τα ιδιωτικά σχολεία μπορούν να διοργανώνουν και άλλες, προαιρετικής παρακολούθησης, δραστηριότητες και δράσεις, ιδίως εκπαιδευτικού, μορφωτικού ή επιμορφωτικού περιεχομένου, αθλητικές, πολιτιστικές, καλλιτεχνικές καθώς και φιλοξενίας, οι οποίες γνωστοποιούνται στην οικεία Διεύθυνση Εκπαίδευσης. Η δυνατότητα αυτή έρχεται σε συνέχεια του δικαιώματος του κάθε ιδιωτικού σχολείου να αξιοποιεί τις κτιριακές εγκαταστάσεις του και υποδομές του και σε χρόνο εκτός διδακτικού ωραρίου ή και πέραν των διδακτικών ημερών για την παροχή των ανωτέρω υπηρεσιών, οι οποίες δεν θα ήταν αντίθετες στη φύση της εκπαίδευσης ή και στον παιδαγωγικό χαρακτήρα του. Οι πρόσθετες αυτές δραστηριότητες («προαιρετικές»), διοργανώνονται μετά από το πέρας του ωρολογίου προγράμματος, διευρυμένου ή μη («απογευματινές δραστηριότητες») ή διοργανώνονται εκτός διδακτικών ωρών. Στο πλαίσιο των δράσεων αυτών, επιτρέπεται η προαιρετική απασχόληση των εργαζομένων του σχολείου εφόσον το επιθυμούν αμφότερες οι πλευρές. Η απασχόληση των εκπαιδευτικών κατά τον τρόπο αυτό είναι νόμιμη και αμείβεται σύμφωνα με τις κοινές διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, τηρουμένων και των διατάξεων περί χρονικών ορίων εργασίας (για υπερωριακή εργασία, εργασία τις Κυριακές, την έκτη ημέρα, τις αργίες κλπ.). Αυτό σημαίνει ότι, πριν από την ανάληψη της σχετικής εργασίας θα πρέπει να υποβάλλεται συμπληρωματικός Πίνακας ωραρίου, ενώ θα πρέπει να αποτυπώνονται και οι όροι της απασχόλησης για τις προαιρετικές δράσεις, το ωράριο εργασίας, ο μισθός για τις ώρες απασχόλησης ή η αναγωγή στον νόμιμο μισθό ή στον τυχόν υπέρτερο συμφωνημένο. Οίκοθεν νοείται ότι στην περίπτωση που έχει εξαντληθεί το εργασιακό ωράριο των 30 ωρών, τότε η απασχόληση πέραν των ωρών αυτών εντός της ίδιας εβδομάδας συνιστά υπερωριακή απασχόληση (δοθέντος ότι η πλήρης απασχόληση των εκπαιδευτικών ανέρχεται σε 30 ώρες εργασίας, επομένως δεν μπορεί να νοηθεί η ύπαρξη υπερεργασίας η οποία ρυθμίζει υπερβάσεις χρόνου εργασίας άνω των 40 ωρών εβδομαδιαίως). Η υπερωριακή αυτή απασχόληση αμείβεται σύμφωνα με τις διατάξεις της κοινής εργατικής νομοθεσίας ως εξής:
- ΝΟΜΙΜΗ ΥΠΕΡΩΡΙΑ-ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ:
i.Ύπαρξη ορισμένου λόγου που τη δικαιολογεί
ii.Μη υπέρβαση ενός ανώτατου ορίου ωρών που καθορίζεται σε ημερήσια και σε ετήσια βάση (σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 58 του Ν. 4808/2021, 3 ώρες ημερησίως και 150 ώρες ετησίως)
iii.Αναγγελία της υπερωρίας, μέσω του Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ (ΈΝΤΥΠΟ Ε8), στην αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας πριν ή κατά την πραγματοποίησή της (άρθρο 80, Ν. 4144/2013, όπως τροποιήθηκε με το άρθρο 78 του Ν. 4808/2021).
Στην περίπτωση της νόμιμης υπερωρίας (εφόσον τηρηθούν οι προαναφερόμενες προϋποθέσεις για την πραγματοποίησή της), ο εργαζόμενος δικαιούται να λάβει για κάθε ώρα και μέχρι τη συμπλήρωση 150 ωρών ετησίως, αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 40%, ενώ η αμοιβή για την πέραν των 150 ωρών ετησίως νόμιμη υπερωριακή απασχόληση είναι 60% επί του καταβαλλόμενου ωρομισθίου, πάντοτε υπό την προϋπόθεση ότι για την πραγματοποίηση αυτής θα έχει εκδοθεί απόφαση του αρμοδίου οργάνου της Επιθεώρησης Εργασίας.
- ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΥΠΕΡΩΡΙΑ
Στην περίπτωση της παράνομης υπερωρίας (όταν δηλαδή δεν τηρηθούν οι προϋποθέσεις που επιβάλλει η νομοθεσία) ο εργαζόμενος δικαιούται για κάθε ώρα παράνομης υπερωρίας να λάβει αποζημίωση ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 120%.
Επισημαίνουμε ότιοι αξιώσεις του εργαζομένου από υπερωριακή απασχόληση δεν συμψηφίζονται με τις ανώτερες των νομίμων καταβαλλόμενες αποδοχές, ούτε κατόπιν συμφωνίας. Συγκεκριμένα, κατά την διάταξη του άρθρου 8 § 4 του ν.δ. 4020/1959 είναι άκυρη κάθε συμφωνία μεταξύ εργοδότη και μισθωτού, κατά την οποία οι αμοιβές και αποζημιώσεις για υπερωρίες θα καλύπτονται από τις καταβαλλόμενες υπέρτερες των νομίμων αποδοχές, είναι μ’άλλα λόγια άκυρη η συμφωνία περί καταλογισμού κάθε παροχής που θεωρείται μισθός στις οφειλές του εργοδότη από νόμιμες ή παράνομες υπερωρίες.
Υπερωρία
Οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί έχουν δικαίωμα να διδάσκουν μαθήματα της ειδικότητάς τους πέραν του ανωτάτου ορίου ωρών υποχρεωτικής διδασκαλίας και μέχρι 5 ώρες εβδομαδιαίως, είτε στο σχολείο στο οποίο υπηρετούν είτε σε άλλα σχολεία με ωριαία αντιμισθία ίση τουλάχιστον με την προβλεπόμενη για τους δημοσίους εκπαιδευτικούς (επιτρέπονται, ασφαλώς, ευνοϊκότερες συμφωνίες). Η ανάθεση υπερωριακής διδασκαλίας γίνεται μετά από πρόταση του ιδιοκτήτη και έγκριση του προϊσταμένου της αρμόδιας Δ/νσης Εκπαίδευσης. Η ανάθεση υπερωριακής διδασκαλίας, επιτρέπεται μόνο αν οι εκπαιδευτικοί της ίδιας ειδικότητας έχουν καλύψει το υποχρεωτικό ωράριο διδασκαλίας τους. Δηλαδή, η πέραν του υποχρεωτικού ωραρίου διδασκαλία επιτρέπεται μόνο σε εκπαιδευτικούς που εργάζονται υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης και έχουν εξαντλήσει το ανώτατο όριο ωρών υποχρεωτικής διδασκαλίας.
Σύμφωνα με τη ρύθμιση του άρθρ. 20 περ. Γ1 Ν. 4354/2015, για το εκπαιδευτικό προσωπικό της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την ανάθεση διδασκαλίας του μαθήματος της ειδικότητάς του, προαιρετικής ή υποχρεωτικής (επιμίσθιο), η ωριαία αμοιβή ορίζεται στο ποσό των δέκα (10) ευρώ και για μέχρι είκοσι (20) ώρες μηνιαίως. Αν λοιπόν εξαντληθεί το όριο των 20 ωρών μηνιαίως, θεωρούμε ότι η αμοιβή της υπερωριακής απασχόλησης ακολουθεί τις κοινές διατάξεις, ήτοι ωρομίσθιο + 40% (έως 150 ώρες ετησίως) ή +60% (πέραν των 150 ωρών ετησίως) σε περίπτωση νόμιμης υπερωρίας και + 120% σε περίπτωση παράνομης υπερωρίας.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Το άρθρο 27 παρ.4 περ.β’ του Ν. 682/1977, όπως αυτό ισχύει μετά την τροποποίησή του με το άρθρ. 9 παρ.2 Ν. 4713/2020, ορίζει ότι «4. ….β) Οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί, εφόσον δεν συμπληρώνουν το ωράριο του διοριστηρίου τους με βάση το υποχρεωτικό ή το διευρυμένο ωρολόγιο πρόγραμμα της σχολικής μονάδας στην οποία εργάζονται, απασχολούνται λιγότερες ώρες από αυτές του διοριστηρίου τους, με ανάλογη μείωση των αποδοχών τους.». Επίσης, κατά το άρθρο 14 παρ.14 του Ν. 1566/1985, διδασκαλία με μειωμένο ωράριο στα δημόσια σχολεία δεν επιτρέπεται, εκτός εάν η συμπλήρωσή του δεν είναι αντικειμενικά δυνατή. Κατά την παρ. 18 του ίδιου άρθρου, ανάθεση υπερωριακής διδασκαλίας, προαιρετικής ή υποχρεωτικής, καθώς και ανάθεση διδασκαλίας με ωριαία αντιμισθία, επιτρέπεται μόνο αν οι καθηγητές της ίδιας ειδικότητας έχουν καλύψει το υποχρεωτικό ωράριο διδασκαλίας τους. Από τις ανωτέρω διατάξεις, οι οποίες κατά το άρθρο 62 παρ.7 Ν. 1566/1985 εφαρμόζονται και στις ιδιωτικές σχολικές μονάδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΑΠ 1820/1999), συνάγεται ότι για τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς ισχύει κατ’αρχήν απασχόληση με πλήρες ωράριο διδασκαλίας, αφού διδασκαλία με μειωμένο ωράριο δεν επιτρέπεται, παρά μόνο κατ’εξαίρεση, όταν η συμπλήρωση πλήρους ωραρίου δεν είναι αντικειμενικά δυνατή. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει αβίαστα ότι οποιαδήποτε τροποποίηση των ωρών εργασίας των ιδιωτικών εκπαιδευτικών γίνεται αποκλειστικά και μόνο είτε με αίτησή τους είτε λόγω αντικειμενικών λόγων, παρόμοιων με αυτών που ίσχυαν με το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς, ήτοι με την έλλειψη δυνατότητας κάλυψης του ωραρίου λόγω κατάργησης τάξης ή τμήματος, μαθήματος κλπ. Η αληθής έννοια της διάταξης αυτής (που, προφανώς, είχε υπόψη της το γεγονός ότι για τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς ισχύει, κατ’αρχήν, απασχόληση με πλήρες ωράριο διδασκαλίας), είναι ότι σε περίπτωση που για οποιονδήποτε αντικειμενικό (και όχι υποκειμενικό, προερχόμενο δηλ.από τη βούληση του ιδιοκτήτη-εργοδότη) λόγο, όπως αυτοί οι οποίοι είχαν κατηγοριοποιηθεί στο προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς, δεν είναι δυνατή η απασχόληση με το πλήρες ωράριο, να δύναται να μειώνεται ανάλογα το ωράριο και, κατ’επέκταση, οι αποδοχές. Την άποψη αυτή ενδυναμώνει και το γεγονός ότι με τη διάταξη αυτή δεν επιβάλλεται τροποποίηση του διοριστηρίου, δείγμα ότι ο νομοθέτης θεωρεί ότι οι αντικειμενικοί λόγοι μπορεί να έχουν και προσωρινό χαρακτήρα. Επομένως δεν θα πρέπει να γίνεται δεκτή ουδεμία μονομερής τροποποίηση του ωραρίου εκ μέρους του εργοδότη, ειδάλλως θα πρόκειται για παράνομη βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΩΡΑΡΙΟΥ
ΠΟΤΕ ΑΝΑΤΙΘΕΤΑΙ ΜΕΙΩΜΕΝΟ ΩΡΑΡΙΟ ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ;
- ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Σύμφωνα με το άρθρ. 13 παρ. 7 περ. α’ Ν. 1566/1985, όπως ισχύει σήμερα, το εβδομαδιαίο υποχρεωτικό ωράριο διδασκαλίας των εκπαιδευτικών, που υπηρετούν στα δημοτικά σχολεία, ορίζεται ως εξής:
- I) Διευθυντές 4θέσιων και 5θέσιων δημοτικών σχολείων, ώρες 18.
- II) Διευθυντές 6θέσιων μέχρι και 9θέσιων δημοτικών σχολείων, ώρες 10.
ΙΙΙ) Διευθυντές 10θέσιων και 11θέσιων δημοτικών σχολείων, ώρες 8.
- IV) Διευθυντές 12θέσιων και πάνω δημοτικών σχολείων, ώρες 6.
- V) Εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε 1θέσια, 2θέσια και 3θέσια δημοτικά σχολεία, ανεξάρτητα από το βαθμό και το χρόνο υπηρεσίας τους, ώρες 25.
- VI) Εκπαιδευτικοί 4θέσιων και πάνω δημοτικών σχολείων: αν έχουν μέχρι 10 έτη υπηρεσίας, ώρες 24, αν έχουν από 10 μέχρι 15 έτη υπηρεσίας, ώρες 23, αν έχουν από 15 μέχρι 20 έτη υπηρεσίας, ώρες 22 και αν έχουν πάνω από 20 έτη υπηρεσίας, ώρες 21.» (Θυμίζουμε ότι σύμφωνα με την περ.δ’ της παρ.7 του άρθρ. 13 Ν. 1566/1985, όπως ισχύει σήμερα, το εβδομαδιαίο υποχρεωτικό ωράριο διδασκαλίας των εκπαιδευτικών που επιλέγονται ως υποδιευθυντές δημοτικών σχολείων μειώνεται κατά δύο ώρες κατά τη διάρκεια της θητείας τους).
Όταν ο εκπαιδευτικός συμπληρώνει τα έτη υπηρεσίας που αναφέρονται στη διάταξη αυτή, τότε το εβδομαδιαίο υποχρεωτικό ωράριο πρέπει να μειωθεί. Για τους εκπαιδευτικούς στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση υπάρχει ρητή πρόβλεψη του χρόνου κατά τον οποίο μειώνεται το ωράριο του εκπαιδευτικού, λόγω της συμπλήρωσης των ετών υπηρεσίας. Το άρθρ. 13 παρ.7 περ.β’ Ν. 1566/1985 όπως ισχύει σήμερα, ορίζει ότι: «β) Στους εκπαιδευτικούς που συμπληρώνουν τον οριζόμενο στην προηγούμενη περίπτωση χρόνο υπηρεσίας μέχρι 31 Δεκεμβρίου ανατίθεται μειωμένο ωράριο διδασκαλίας από την 1η Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους και στους λοιπούς από την 1η Σεπτεμβρίου του επόμενου διδακτικού έτους».
- ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Σύμφωνα με το άρθρ. 14 παρ. 13 Ν. 1566/1985, όπως ισχύει σήμερα, το εβδομαδιαίο υποχρεωτικό ωράριο διδασκαλίας των εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ορίζεται ως εξής:
α) διευθυντές γυμνασίων, λυκείων και επαγγελματικών σχολών ώρες 10 όταν λειτουργούν με τρία έως πέντε τμήματα τάξεων, ώρες 9 όταν λειτουργούν με έξι έως εννέα τμήματα τάξεων, ώρες 7 όταν λειτουργούν με δέκα έως δώδεκα τμήματα τάξεων και ώρες 5 όταν λειτουργούν με περισσότερα από δώδεκα τμήματα τάξεων. Για την εφαρμογή της διάταξης αυτής δεν υπολογίζεται ως τμήμα εκείνο που έχει αριθμό μαθητών μικρότερο από το μισό του προβλεπόμενου ανώτατου αριθμού.
β) Διευθυντές ΣΕ Κ ώρες 10.
γ) Υποδιευθυντές γυμνασίων, λυκείων και επαγγελματικών σχολών και υπεύθυνων τομέων ΣΕΚ ώρες 16.
δ) Υπεύθυνοι εργαστηρίων ώρες 20.
ε) Εκπαιδευτικό προσωπικό όλων των κλάδων της κατηγορίας Π Ε ώρες 23 αν έχουν έως έξι έτη υπηρεσίας, ώρες 21 αν έχουν από έξι μέχρι δώδεκα έτη υπηρεσίας και ώρες 20 αν έχουν πάνω από δώδεκα έτη υπηρεσίας.
στ) Εκπαιδευτικοί εργαστηρίων του κλάδου ΤΕ01 ώρες 24 εάν έχουν έως επτά έτη υπηρεσίας, ώρες 21 εάν έχουν επτά μέχρι δεκατρία έτη υπηρεσίας και ώρες 20 εάν έχουν πάνω από δεκατρία έτη υπηρεσίας.
ζ) Αρχιτεχνίτες του κλάδου ΔΕ 01 ώρες 28.
η) Τεχνίτες του κλάδου ΔΕ 01 ώρες 30.
Θυμίζουμε ότι εξακολουθεί να ισχύει η μείωση διδακτικού ωραρίου κατά δύο (2) ώρες των εκπαιδευτικών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που έχουν ή συμπληρώνουν εικοσαετή υπηρεσία (περ. 2β της υποπαρ. Θ2 του άρθρου πρώτου του ν. 4152/2013).
Στον νόμο δεν περιέχεται αντίστοιχη διάταξη με εκείνη που ισχύει για τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, αναφορικά με τον χρόνο μείωσης του ωραρίου λόγω συμπλήρωσης προϋπηρεσίας. Ούτε αναλογικά μπορεί να εφαρμοστεί η διάταξη που αφορά την πρωτοβάθμια, δοθέντος ότι αυτή έχει τεθεί και ρυθμίζει αποκλειστικά και μόνο σχέσεις εργασίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, στο άρθρ.13 του Ν. 1566/1985. Στον αποκλεισμό της αναλογικής εφαρμογής μας οδηγεί και το ότι στο άρθρ. 14 που αφορά τη δευτεροβάθμια και στην παρ. 20 αυτού, υπάρχει σαφής διάταξη με την οποία το άρθρ. 13 παρ. 8 που αφορά το συνολικό ωράριο των εκπαιδευτικών (6ωρο ημερησίως και 30ωρο εβδομαδιαίως) εφαρμόζεται και στους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας (αν ο νομοθέτης ήθελε να ρυθμίσει με τον ίδιο τρόπο το ζήτημα της μείωσης του ωραρίου, θα όριζε την αναλογική εφαρμογή και της παρ. 7 περ.β’ άρθρ. 13 για τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας.
Επομένως, για τους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η μείωση του ωραρίου λόγω συμπλήρωσης συγκεκριμένης υπηρεσίας λαμβάνει χώρα αμέσως με τη συμπλήρωση του χρόνου της υπηρεσίας αυτής, οπότε για τις τυχόν επιπλέον ώρες διδασκαλίας οφείλεται υπερωριακή αποζημίωση, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. Ο χρόνος υπηρεσίας προκύπτει από τον κλάδο του εκπαιδευτικού (πρέπει δηλ. να έχει διανυθεί στον ίδιο κλάδο-ΠΕ) αλλά και το αν είναι εκπαιδευτική υπηρεσία ή όχι (όπως έχει δεχθεί το ΝΣΚ με την υπ’αριθμ. 204/2005 Γνωμοδότηση) Η αφετηρία δε του χρόνου υπηρεσίας του ιδιωτικού εκπαιδευτικού είναι αυτή που αναφέρεται στην Πράξη διορισμού του (διοριστήριο) και συμπεριλαμβάνεται στις Βεβαιώσεις προϋπηρεσίας που εκδίδουν οι αρμόδιες Δ/νσεις Εκπαίδευσης.
Έτσι, η μείωση του ωραρίου σύμφωνα με τα παραπάνω, οφείλει να λαμβάνει χώρα άμεσα, με τη συμπλήρωση του απαραίτητου χρόνου υπηρεσίας του εκπαιδευτικού της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η συμπλήρωση αυτή αποδεικνύεται από την οικεία Βεβαίωση Προϋπηρεσίας η οποία πρέπει να προσκομίζεται στη δ/νση του σχολείου για τις περαιτέρω, υποχρεωτικές, ενέργειες.
